Dane z badań socjologicznych | Aktualizacja: sierpień 2021
1. Skala problemu
W skali świata około połowa uczniów w wieku od 13 do 15 lat (150 milionów) doświadcza przemocy rówieśniczej zarówno w szkole jak i poza nią (UNICEF, 2018). Według wyników Ogólnopolskiej diagnozy skali i uwarunkowań krzywdzenia dzieci (2018) przemoc rówieśnicza to najczęstsza forma wiktymizacji, która dotyka ponad połowę młodych osób.
Przemocy rówieśniczej doświadcza 57% dzieci w wieku 11–17 lat. Spośród pięciu form przemocy rówieśniczej najwięcej dzieci doświadczyło w swoim życiu przemocy fizycznej (42%), a następnie przemocy psychicznej (29%). Niemal ⅕ respondentów (18%) doświadczyła napaści zbiorowej, a tylko nieco mniej badanych (14%) długotrwałego znęcania (Włodarczyk, Wójcik, 2019).
2. Przemoc rówieśnicza a płeć
Nie znaleziono istotnych różnic pomiędzy płciami traktując całościowo kategorię przemocy rówieśniczej - 58% dziewczyn (doświadczyło przemocy rówieśniczej kiedykolwiek) i 36% (w ostatnim rok) vs. 56% chłopców kiedykolwiek i 35% w ostatnim roku.
Istotne różnice między płciami pojawiają się natomiast, gdy przyjrzymy się bliżej poszczególnym form przemocy (więcej na temat poszczególnych form przemocy znajdziecie w artykule). Chłopcy częściej w stosunku do ich rówieśniczek doświadczali przemocy podczas randki, natomiast dziewczynki częściej niż ich rówieśnicy doświadczyły znęcania i przemocy psychicznej.
Tabela 1. Doświadczenie poszczególnych form przemocy rówieśniczej w podziale na płeć w ciągu całego życia, %, N = 1155
| Ogółem | Dziewczyny | Chłopcy | |
| Przemoc fizyczna | 42% | 41% | 43% |
| Przemoc psychiczna | 29% | 36% | 22% |
| Napaść zbiorowa | 18% | 17% | 19% |
| Znęcanie się | 14% | 16% | 11% |
| Przemoc podczas randki | 6% | 4% | 8% |
Źródło: Ogólnopolska diagnoza skali i uwarunkowań krzywdzenia dzieci w Polsce (FDDS, 2018) *różnica istotna statystycznie; pytanie dot. Przemocy podczas randki było zadawane osobom w wieku 13–17 lat
3. Przemoc rówieśnicza, a sytuacja w domu
Trudna sytuacji w domu znacząco zwiększa szansę doświadczania niemal wszystkich form przemocy rówieśniczej (Włodarczyk, Wójcik, 2019). Nastolatki, które doświadczyły przemocy rówieśniczej częściej doświadczają także przemocy domowej, mieszkają z bliskimi nadużywającymi alkoholu lub narkotyków lub chorującymi psychicznie. Dzieci, w których rodzinie ktoś nadużywa alkoholu, trzykrotnie częściej doświadczają przemocy fizycznej oraz znęcania się ze strony rówieśników, a dwukrotnie częściej – przemocy psychicznej (Włodarczyk, Wójcik, 2019).
4. Doświadczanie przemocy rówieśniczej, a zdrowie psychiczne młodzieży
Wg Ogólnopolskiej diagnozy skali i uwarunkowań krzywdzenia dzieci w grupie nastolatków doświadczających przemocy rówieśniczej trzykrotnie zwiększa się szansę wystąpienia samookaleczeń. Istotnym czynnikiem zwiększającym szansę samookaleczeń wśród nastolatków jest również brak bliskiej osoby dorosłej, z którą mogą porozmawiać na temat swoich problemów.
Także próby samobójcze są podejmowane siedmiokrotnie razy częściej przez nastolatków doświadczających przemocy rówieśniczej (Włodarczyk, Wójcik, 2019). Młodzież doświadczająca przemocy rówieśniczej jest również bardziej narażona na depresję, zaburzenia lękowe, problemy ze snem, niższe osiągnięcia w szkole, czy omijanie zajęć szkolnych (CDC, 2015).
5. Cyberbullying
Według raportu EU Kids Online (2019) im częściej młodzi ludzie doświadczają agresji tradycyjnej ze strony rówieśników, tym częściej doświadczają rówieśniczej agresji elektronicznej. Taka sama zależność odnosi się do sprawców przemocy – bycie sprawcą przemocy rówieśniczej offline oraz bycia sprawcą agresji w sieci. Młodzież częściej spotyka się z przejawami agresji rówieśniczej online, niż tzw. Tradycyjnej agresji rówieśniczej (Pyżalski, 2019).
Tabela 2. Doświadczanie różnych przejawów agresji rówieśniczej w roku poprzedzającym badanie
| Przejawy agresji elektronicznej | % |
| Przesyłano mi nieprzyjemne albo złośliwe wiadomości (np. słowa, obrazki, zdjęcia lub filmiki) | 8.7 |
| Zostałem/am odsunięty/a albo wykluczony/a z grupy lub z robienia czegoś w internecie | 5.5 |
| Przydarzyły mi się inne nieprzyjemne rzeczy w internecie | 5.0 |
| Ktoś rozsyłał lub zamieszczał gdzieś nieprzyjemne lub złośliwe wiadomości na mój temat (np. słowa, obrazki, zdjęcia lub filmiki) w taki sposób, że inni mogli je zobaczyć | 4.9 |
| Ktoś mi groził w internecie | 4.9 |
| Zmuszono mnie do zrobienia czegoś, czego nie chciałem/am | 2.0 |
Źródło: EU Kids, 2019 (N=1249 – cała próba 9-17 lat)
Dane ze 116111- telefonu zaufania dla dzieci i młodzieży
W 2020 roku Telefon Zaufania 116 111 odnotował 3 185 zgłoszeń dotyczących przemocy rówieśniczej, co stanowiło 44% wszystkich zgłoszeń dotyczących przemocy i 4% wszystkich kontaktów z telefonem. Podobne proporcje możemy zaobserwować z wcześniejszych statystyk - w 2019 roku zgłoszeń dotyczących przemocy rówieśniczej było 4376, co stanowiło 48% wszystkich zgłoszeń dotyczących przemocy i 5% wszystkich zgłoszeń w ogóle.
Bibliografia
Centers for Disease Control and Prevention. (2015). Fact sheet: Understanding bullying.
UNICEF (2018): An Everyday Lesson: #ENDviolence in Schools
Pyżalski, J, Zdrodowska, A., Tomczyk, Ł., Abramczuk, K. (2019). Polskie badanie EU Kids Online 2018.
Włodarczyk, J., Wójcik, Sz. (2019). Skala i uwarunkowania przemocy rówieśniczej. Wyniki Ogólnopolskiej diagnozy krzywdzenia dzieci w Polsce. Dziecko krzywdzone. 18. 9-35.
Polecane lektury:
Kwartalnik „Dziecko krzywdzone”, vol. 19, nr 4 (2020) Przemoc rówieśnicza jako problem społeczny
Kwartalnik „Dziecko krzywdzone”, vol. 17, nr 1 (2018) Przemoc rówieśnicza