Pracownicy systemu ochrony zdrowia odgrywają szczególną rolę w poprawie jakości życia dzieci. Mogą w znacznym stopniu przyczynić się do zapobiegania krzywdzeniu dzieci poprzez identyfikację czynników ryzyka, na które mogą być narażone dzieci, jak również mogą przyczynić się do opracowania i wprowadzenia odpowiednich procedur ukierunkowanych na zapobieganie przypadkom krzywdzenia dzieci. Mogą oni również odgrywać znaczącą rolę w zapewnieniu kompetentnej i empatycznej opieki nad dziećmi. Wreszcie, mogą być jedyną szansą na zidentyfikowanie sytuacji krzywdzenia dzieci i podjęcie interwencji.
Jako narzędzie zwiększenia ochrony dzieci przed krzywdzeniem proponujemy wdrożenie w placówce medycznej Standardów Ochrony Dzieci.
Ochronę dzieci przed krzywdzeniem w tym kontekście rozumiemy jako:
- ochronę wynikającą z przepisów prawa, nakładających na pracowników ochrony zdrowia obowiązek identyfikowania sytuacji mogących świadczyć o krzywdzeniu dziecka (przemoc fizyczna, przemoc emocjonalna, wykorzystanie seksualne, zaniedbanie) oraz podejmowania określonych interwencji w określonych przypadkach,
- przestrzeganie praw dziecka określonych w Konwencji Praw Dziecka oraz minimalizowanie ryzyka traumatyzacji dziecka w wyniku pobytu w szpitalu (prawa dziecka jako pacjenta, wytyczne NICE – brytyjskiej instytucji odpowiedzialnej za wdrażanie standardów leczenia opartych na dowodach naukowych oraz dokumenty Światowej Organizacji Zdrowia, podkreślające konieczność przestrzegania praw dziecka w systemie ochrony zdrowia.
Poniższe 4 standardy są sformułowane ogólnie. Powinny zostać doprecyzowane/dostosowane do potrzeb i realiów danej placówki medycznej.
1. Polityka Ochrony Dzieci
Ustanowienie i wprowadzenie w życie przez placówkę Polityki ochrony dzieci przed krzywdzeniem. Polityka Ochrony Dzieci (POD) zawiera:
· Zasady rekrutacji i weryfikacji personelu (sprawdzanie pod kątem niekaralności za przestępstwa z użyciem przemocy na szkodę małoletniego i za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności oraz weryfikację, że wobec pracowników nie toczy się żadne postępowanie karne ani dyscyplinarne w tym zakresie),
· Sposoby reagowania w szpitalu na podejrzenie, że dziecko doświadcza krzywdzenia,
· Zasady bezpiecznych relacji między personelem
i dzieckiem,
· Zasady bezpiecznego korzystania z mediów elektronicznych, w tym Internetu,
· Zasady ochrony wizerunku i danych osobowych dzieci.
2. Personel
Szpital/placówka dba o bezpieczeństwo dzieci poprzez: 1. Stosowanie zasad bezpiecznej rekrutacji personelu zawartych w POD (wiemy co, kogo i dlaczego sprawdzamy), 2. Regularne szkolenia personelu z POD (wiemy, co nas obowiązuje i jak mamy to realizować), 3. Przyjęcie w POD "Zasad bezpiecznych relacji między personelem i pacjentami-dziećmi" (wiemy, co jest w kontakcie z dzieckiem działaniem pożądanym, a co – niedopuszczalnym; mamy materiały informacyjne i edukacyjne i wiemy, jak komunikować się z obcojęzycznymi małymi pacjentami i ich rodzicami/opiekunami).
3. Procedury
Szpital wdrożył w życie wynikające z obowiązujących przepisów prawa procedury reagowania na podejrzenie krzywdzenia dziecka. Cały personel zna te procedury (wiemy, czym one są i z jakich kroków się składają). Procedury są dostępne wszystkim pracownikom (wiemy, gdzie je znaleźć). Każda osoba z personelu wie, komu zgłosić podejrzenie (wiemy, kto jest osobą odpowiedzialną za prowadzenie interwencji). Każda osoba z personelu ma dane kontaktowe do lokalnych służb pomocowych i interwencyjnych (wiemy, z kim i w jaki sposób się skontaktować, posiadamy wzory dokumentów/formularzy).
4. Monitorowanie
Szpital regularnie (raz w roku) weryfikuje działanie POD poprzez: Sprawdzenie wskaźników wdrożenia POD, Analizę przeprowadzonych interwencji i przyjętych zgłoszeń, Konsultację obowiązującej POD z personelem, pacjentami-dziećmi i rodzicami/opiekunami, Ewaluację wewnętrzną: co działa? Co nie zadziałało, dlaczego i jak to zmienić? Naniesienie zmian wynikających z ewentualnych zmian przepisów.
Dlaczego warto wprowadzać SOD w placówkach ochrony zdrowia?
· Przepisy prawa nakładają na osoby wykonujące zawody medyczne prawny obowiązek interwencji w sytuacji podejrzenia, że dziecko jest krzywdzone, ale są rozproszone w różnych aktach prawnych i nie wskazują precyzyjnie, kto w instytucji jest odpowiedzialny za podjęcie tego działania. Odpowiedzialność za podjęcie interwencji bywa rozmyta, a braki kadrowe, obciążenie pracą i nieznajomość procedury skutkują opóźnieniem, lub nie podjęciem interwencji na rzecz bezpieczeństwa dziecka.
· Choroba dziecka, zwłaszcza przewlekła, niepełnosprawność fizyczna czy intelektualna, zaburzenia zdrowia psychicznego to czynniki ryzyka, które sprawiają, że dziecko w takiej sytuacji jest bardziej narażone na doświadczenie krzywdzenia ze strony osób z najbliższego otoczenia.
· Pracownicy systemu ochrony zdrowia, poprzez systematyczną opiekę nad dzieckiem w podstawowej opiece zdrowotnej, interwencyjną pomoc w medycynie ratunkowej, czy dłuższy kontakt z dzieckiem i jego rodziną podczas hospitalizacji mają szczególną możliwość identyfikacji czynników ryzyka lub symptomów krzywdzenia dziecka i podjęcia odpowiedniej interwencji. Może to być uruchomienie wsparcia dla rodziny, psychoedukacja rodziców, interwencja prawna.
· Dziecko-pacjent potrzebuje szczególnej ochrony. Nawet podczas jednorazowego kontaktu z systemem ochrony zdrowia mały pacjent jest zależny od instytucji i personelu medycznego, a dodatkowo jako dziecko nie ma pełni samodzielności, możliwości decydowania o sobie i zadbania o swoje potrzeby.
· Całodobowe przebywanie dziecka w placówce medycznej, często bez stałej obecności rodziców/opiekunów, częste zmiany personelu i duża liczba osób przewijająca się przez oddziały, zwiększa ryzyko, że do dziecka będą miały dostęp osoby, które chciałyby je skrzywdzić.
Korzyści z wprowadzenia SOD w placówce medycznej:
• Szpital posiada Politykę Ochrony Dzieci dostosowaną do specyfiki działalności
• Zwiększenie ochrony dzieci przed krzywdzeniem
• Zwiększenie poczucia sprawczości członków personelu w zakresie ochrony dziecka przed krzywdzeniem i jakości doświadczenia bycia małym pacjentem
• Wprowadzenie elementów standardów NICE i WHO (niemedycznych) w praktykę personelu medycznego i pozamedycznego
• Szpital posiada opracowane procedury interwencyjne (algorytmy dostosowane do przyczyny interwencji i obowiązujących przepisów prawnych) i osoby przeszkolone do ich upowszechniania między personelem oraz monitorowania liczby interwencji
O projekcie:
Aktualnie Fundacja Dajmy Dzieciom Siłę prowadzi pilotaż wdrażania SOD w ochronie zdrowia, na który składają się:
· Analiza prawna,
· Konsultacje z pracownikami ochrony zdrowia,
· Wsparcie placówek medycznych w procesie opracowywania procedur i wdrażania SOD,
· Opracowanie narzędzi edukacyjnych dla pracowników, dostosowanych do potrzeb i możliwości organizacyjnych: szkolenia kaskadowe, webinary, podkasty, z zakresu m.in. podstawowej wiedzy nt. form krzywdzenia dzieci, identyfikacji krzywdzenia – praca na przypadkach, procedur interwencji, komunikacji medycznej,
· Opracowanie materiałów graficznych dla personelu oraz pacjentów i rodziców/opiekunów: plakaty, ulotki, fiszki, schematy, algorytmy (również w języku ukraińskim - w części skierowanej do małych pacjentów i ich rodziców/opiekunów).
W projekcie m.in. bazujemy na:
· Konwencji Praw Dziecka ONZ
· Europejskiej Karcie Praw Dziecka Pacjenta
· Investing in children: child and adolescent health strategy for Europe 2015–2020. Copenhagen: World Health Organization. 2014.
· Guerreiro, AIF (ed) Children’s rights in Hospital and Health Services: Manual and Tools for assessment and improvement. Task Force HPH-CA. 2012.
· Babies, children and young people's experience of healthcare NICE guideline, 2021, www.nice.org.uk/guidance/ng204
· Keeping Children Safe: Toolkit for Child Protection, National Society for the Prevention of Cruelty to Children (NSPCC)
oraz przepisach prawa krajowego obowiązującego w sektorze zdrowia.
Projekt jest realizowany ze środków przekazanych przez Plan International ze środków Disaster Emergency Committee.
